nunisis mamata monasteri
ნუნისის მამათა მონასტერი
ნუნისის ტაძარი IX-X საუკუნით თარიღდება, მაგრამ ადგილობრივი მოსახლეობა მას უფრო ადრეული პერიოდის ძეგლადაც მიიჩნევს. არსებობს გადმოცემა რომელიც წმინდა მეფე დავით აღმაშენებელს უკავშირდება. ერთ-ერთი ბრძოლის შემდეგ წმინდამეფე ჯართან ერთად ამ ადგილის გავლით მიდიოდა. საპალნით დატვირთულ სახედრებს ზურგი ქონიათ დაზიანბული. როდესაც ხევს მიდგომიან, სახედრები წყალში ჩაწოლილან და ჩქარა მოცოცხლებულან. სამკურნალო წყლის სასიკეთო შედეგს მიუქცევია მეფე დავითის ყურადღება და სოფელ ნუნისის ტაძრისთვის შესაწირი გაუღია. ნუნისის ტაძარი სამნავიანი ბაზილიკაა და არსებობის მანძილზე არაერთხელ დანგრეულა და აღდგენილა. უკანასკნელად ნუნისის ტაძარი დაწვა ომარ-ხანმა, 1785 წელს, ვახანის ციხის აღების შემდგომ.. ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით, ნუნისში იყო მონასტერი, რომელსაც არქიმანდრიტი განაგებდა. ეს ტაძარი თავად აბაშიძეების საზვალედ ითვლებოდა. XIX საუკუნის მიწურულს განახლებული ტაძარი აკუთხა წმინდა გაბრიელ (ქიქოძემ) იმერეთის ეპისკოპოსმა. კომუნისტების პერიოდში ტაძარი უმოქმედო იყო, რამაც გამოიწვია შენობის შემდგომი დაზიანება. 1970-იან წლებში ძეგლთა დაცვის მიერ ტაძარს ჩაუტარდა რესტავრაცია და მთლიანად გადაიხურა. მიუხედავად ამისა მთლიანად შენობა არასახარბიელო მდგომარეობაშია და საჭიროებს პატრონობას. მეუფე ვახტანგის კურთხევით მამა პავლე დაუყოვნებლივ შეუდგა მონასტრისა და მისი შემოგარენის მოწესრიგებას. მისი ძალისხმევით დასუფთავდა ეზო, გაიწმინდა ტაძარი.
ტაძარი მეცნიერულად შესწავლილი ჯერ არაა. ამ მხარეში უმოგზაურია გ. ბოჭორიძეს და მის აღწერას ქვემოთ შემოგთავაზებთ. ვ. ბოჭორიძე, იმერეთის ისტორიული ძეგლები, თბილისი, 1995, გვ. 155-156.
ნუნისის ღვთისმშობლის ეკლესია სამნავიანი უგუმბათო ბაზილიკაა, ზომით 34(საურთხევლის კედლამდე) 24X14 არშინი (დაახლ.); მას სამხრეთით ჰქონია კარიბჭე და დასავლეთით საქალებო, მათგან მხოლოდ საძირკველიღა მოჩანს. ნაშენია კლდისა, შირიმის ქვისა და კირისაგან. კარი აქვს სამხრეთით და დასავლეთით; სარკმელი – აღმოსავლეთით 1, სამრეთით 3, დასავლეთით 2, ჩრდილოეთით 3; თაღი დაბჯენილია ექვს მსხვილ, ჯვარედინ სვეტზე; საკურთხევლს გარშემო შემორიგებული აქვს საჯდომები (კედლის ძირზე), კათალიკონს კი, გადაკეთების გამო, აღარ ეტყობა.ეკლესია ძველად გუმბათიანი შენობა უნდა ყოფილიყო ((((სურათIIII ))) , რასაც მოწმობს გვერდის ნავების აღმოსავლეთის ნაწილები, რომლებიც 2-1ჰ2 არშინით მაღლა არიან აწეული: გუმბათის ნაწილი მე-17 არშინის შემდე იწყოა და მოიცავს 11 არშინს შემდეგ 6 არშინი საკურთხევლის ნაწილისა არის(17+11+6=34).
ეკლესია დანგრეული ყოფილა და განუახელბიათ 1900-იან წლებში; საკურთხევლის ნაყილი მეტად ყოფილა დანგრეული და განახლების დროს მისი აგებულება თვალსაჩინოდ შეცვლილა, განსაკუთრებით კანკელთან; უმბათის ადგილი სულ ჩამოქცეული ყოფილა, აქ თაღი ხელახლა გადაუყვანიათ (ძველი აგებულების, ვარსკვლავის სახელი თაღი ხელუხლებლად შენახულია სამხრეთ ნავში).ეკლესიაში, სამხრეთ აღმოსავლეთი სვეტის წინ (აღმოსავლეთით) ყოფილა საფლავი უცნობი პირისა, რომელსაც სდებია მარმარილოს დაფა წარწერით; დღეს ამ დაფიდან მცირედი ნატეხებიღა არის შენახული (წარწერიანი და სახიანი 10ც., სადა 5ც., სულ 15 ცალი). მხედრული წარწერიდან ნატეხთა შეერთების შემდეგ შესაძლებელი გახდა ამოკითხვა მხოლოდ შემდეგის:ქ.მოიწი[ა]ეკლესიაშივე არის ქვის ნატეხი მაქსიმალური ზომით 15X21 სმ, ასომთავრული წარწერის ნაშთით:იკითხება:[წა]რსამართ(ე)ბლ(ა)[დ][ძეთა]ჩ(ვ)ენთა, აღსაზრდ(ე)ლ(ა)დჩ(ვ)ენი შ(ე)ნდ(ო)ბ(ა)სყ(ო)ფდე[თ].ეკლესიის გარშემო არის ოთხკუთხა გალავნის ნანგრევი, ნაშენი ყოფილა კლდე-რიყის ქვისა და კირისაგან; უკეთ შენახულია სამხრეთი და აღმოსავლეთი ნაწილები.ეკლესიის დასავლეთი-სამხრეთი კუთხის გასწვრივ, გალავნის გარეთ, არის ნანგრევი შენობისა; მის მახლობლად (აღმოსავლეთ-სამხრეთით) არის ორი აკლდამა, რომელსაც ადგილობრივ “ეკბტერს” უწოდებენ; ამ აკლდამებს ჩაქცეული აქვთ დასავლეთი ნაწილი (დანარჩენი კარგად არის შენახული); იგინი თითქმის თაღამდე მიწაში სხედან.
